کد مطلب:211258 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:182
شخصیت امام صادق
در اینجا نظریه برخی از بزرگان علمای مشهور اسلام را درباره حضرت صادق علیه السلام می نویسیم تا مقام علمی آن حضرت روشن گردد.
حافظ شمس الدین ابوعبدالله محمد بن عثمان دمشقی معروف به ذهبی متولد 673 متوفی 748 در میزان الاعتدال می نویسد. [1] .
جعفر بن محمد بن علی بن الحسین الهاشمی ابوعبدالله احدالائمة الاعلام، بر، صادق، كبیرالشان.
نووی حافظ ابوزكریا یحیی الدین بن شرف الدین متوفی 676 در كتاب تهذیب الاسماء و اللغات می نویسد. [2] .
«روی عنه محمد بن اسحاق و یحیی الانصاری و مالك، و السفیانان، و ابن جریح و شعبه، و یحیی القطان آخرون و اتفقوا علی امامته و جلالته و سیادته قال عمرو ابن ابی المقدام كنت اذا نظرت الی جعفر بن محمد علمت انه من سلالة النبیین»
[ صفحه 41]
ابن خلكان می گوید:
احد الائمة الاثنی عشر علی مذهب الامامیه و كان من سادات اهل البیت و لقب بالصادق لصدقه فی مقالته و فضله اشهر من ان یذكر.
و كان تلمیذه ابوموسی جابر بن حیان الصوفی الطرطوسی قد الف كتابا یشتمل علی الف ورقه یتضمن رسائل جعفرالصادق و هی خمسمائه رسالة. [3] .
یكی از ائمه دوازده گانه كه مذهب شیعه بر آراء او است و از سادات اهل بیت و ملقب به صادق است برای آنكه او هر چه گفته راست و درست و منطبق بر حق بوده و در فضیلت علمی و اخلاقی مشهورتر از آن است كه ذكر شود از شاگردان جعفر بن محمد الصادق جابر بن حیان طرطوسی است كه كتابی شامل هزار ورق متضمن بر تقریرات جعفرصادق علیه السلام نوشته كه بیش از پانصد رساله است.
مؤمن بن حسن مؤمن مصری معروف به بشبلنجی (از قرای مصر است) متولد 1250 می نویسد. [4] .
«و مناقبه كثیرة تكاد تفوت حدالحاسب و یحارفی انواعها فهم الیقظ الكاتب»
مناقب جعفر بن محمد بیش از آن است كه محاسبی بتواند آن را شماره كند و یا در اقیانوس متلاطم علم و دانش او غوص نماید هر كسی در این میدان قدم نهاده افهام و مشاعرش قبل از نیل به مقصد خسته و فرسوده گشته و به خواب رفته است.
ابن قتیبه در ادب الكاتب می نویسد:
و كتاب الجفر كتبه الامام جعفرالصادق ابن محمدالباقر فیه كل ما یحتاجون الی علمه الی یوم القیمه.
و ابوالعلای مصری اشاره بدان كرده چنین گوید:
لقد عجبوا لآل البیت لما
اتا هم علمهم فی جلد جفر
فمرآت المنجم و هی صغری
تربه كل عامرة و قفر
محمد بن علی الصبان شافعی حنفی مصری می نویسد:
[ صفحه 42]
«و اما جعفرالصادق فكان اماما - نبیلا - و كان مجاب الدعوة اذا سئل شیئا لا یتم قوله الا و هو بین یدیه. [5] .
امام جعفرالصادق پیشوای بزرگواری بود مستجاب الدعوه هرگاه از خداوند چیزی می خواست هنوز مسئلتش تمام نشده بود كه آنچه می خواست در كنارش حاضر می شد.
ابوالمواهب عبدالوهاب بن احمد بن علی انصاری شافعی مصری معروف به شعرانی متوفی در قاهره سال 911 می نویسد:
«و كان سلام الله علیه اذا احتاج الی شیی ء قال یا رباه انا احتاج الی كذا فما یستتم دعائه الا و ذلك الشیی ء بجنبه موضوع» [6] .
امام جعفرصادق علیه السلام هر وقت نیازی به چیزی پیدا می كرد عرض می كرد پروردگارا من محتاج به فلان چیزم هنوز دعایش تمام نشده آن چیز در كنارش نهفته بود.
ابوالمظفر شمس الدین یوسف بن قزغلی واعظ شهیر حنفی معروف به سبط ابن جوزی متولد سال 582 متوفی 654 جمادی الاولی می نویسد:
قال علماء السیر قد اشتغل بالعباده عن طلب الرئاسه. [7] .
و من مكارم اخلاقه ما ذكره الزمخشری انه رجب به و قضی له حاجته مع علما بحاله و وعظه علی وجه التعریض و هذا من اخلاق الانبیاء. [8] .
كمال الدین محمد بن طلحه شافعی متوفی 654 می نویسد:
و هو من عظماء اهل بیت و ساداتهم ذو علوم جمه و عبادة موفره - و اوراد متواصله و زهادة بینه و تلاوة كثیرة - یتبع معانی القرآن الكریم و یستخرج من بحره جواهره و یستنج عجائبه و یقسم اوقاته علی انواع الطاعات بحیث یحاسب علیها نفسه. رؤیته تذكر الاخرة - و استماع حدیثه یزهد فی الدنیا و الاقتداء بهدیه یورث الجنه - نور قسماته شاهدانه من سلالة النبوه و طهارة افعاله تصدع بانه من ذریة الرساله.
و قال اما مناقبه و صفاته فكاد نفوت عدد الحصر و یحار فی انواعها فهم الیقظ الباصر حتی انه من كثیر علومه المفاوضه علی قلبه من سجال التقوی صارت الاحكام التی لا تدرك عللها والعلوم التی تقصر الافهام بحكمها - تضاف الیه و تروی عنه. [9] .
[ صفحه 43]
(حضرت) جعفر بن محمد علیه السلام از بزرگان اهل بیت و سادات و علماء خاندان رسالت است او دارای عبادات وافر و اذكار و اوراد دامنه دار و پارسائی و تقوی روشن بود قرآن را دائما تلاوت و تعلیم می كرد و معانی آن را عملا می آموخت.
از تلاطم دریای مواج علم و دانش او جواهری پربها بیرون می ریخت و عجایب علوم نتیجه افاضات علمی او بود - اوقاتش را به انواع عبادت و طاعت تقسیم كرده بود چنان حساب نفس خود را داشت - دیدارش آدمی را به اندیشه آخرت می انداخت و شنیدن احادیث و اخبار درس او پرهیزكاری در این دنیا به وجود می آورد.
پیروی از راهنمائی او موجب رستگاری می شد - بهشت میراث رهبری او است پرتو انوار فیوضاتش شاهد بر درون صاف و علم بی پایانش بود - او از سلاله ی نبوت و خاندان طهارت بود كردارش مانند گفتارش نشان می داد كه از ذراری دودمان رسالت است.
او در مناقب و صفات و سجایا دریائی است بی مرز و بوم كه عدد برای شماره آن قاصر و نارسا و حرارت درونی برای اظهار آن سر دو خفته است.
او از كثرت علم و دانش مفاوضه می كرد علم را با فضیلت اخلاقی به هم آمیخته بود و این از سجایای نفسانی انبیا است - بیان و علل احكام او اسرارآمیز و علوم و دانش او به قدری رفیع است كه همای افهام و مشاعر بشری نمی تواند به بام آن پرواز كند او بود كه از پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم روایت می كرد و خود مبین قانون و قاضی و مجری بود.
شهاب الدین احمد بن حجر الهیثمی مكی می نویسد:
و نقل الناس عنه من العلوم ن سارت به الركبان و انتشر صیته فی جمیع البلدان. [10] .
صیت دانش امام جعفرصادق علیه السلام در اكناف عالم طنین انداز شد و سیل روایات و اخبارش تمام كشورهای اسلامی را فراگرفت و جهان اسلامیت كه آن روز اكثریت دنیای مسكونی بشر را گرفته بود به اعلمیت و افقهیت او اعتراف داشت.
بسیاری دیگر از علماء اعلام و ائم اربعه سنت و جماعت و از مستشرقین و نویسندگان خارجی و حتی از نواصب و دشمنان او به بحر متلاطم علم و دانش او اعتراف كرده اند كه چون
[ صفحه 44]
ضیق صفحات ما اجازه نمی دهد به نام برخی دیگر اشاره و خاتمه می دهیم. [11] .
حافظ شمس الدین ابوعبدالله محمد بن عثمان دمشقی معروف به ذهبی متولد 673 متوفی 748 در میزان الاعتدال می نویسد. [1] .
جعفر بن محمد بن علی بن الحسین الهاشمی ابوعبدالله احدالائمة الاعلام، بر، صادق، كبیرالشان.
نووی حافظ ابوزكریا یحیی الدین بن شرف الدین متوفی 676 در كتاب تهذیب الاسماء و اللغات می نویسد. [2] .
«روی عنه محمد بن اسحاق و یحیی الانصاری و مالك، و السفیانان، و ابن جریح و شعبه، و یحیی القطان آخرون و اتفقوا علی امامته و جلالته و سیادته قال عمرو ابن ابی المقدام كنت اذا نظرت الی جعفر بن محمد علمت انه من سلالة النبیین»
[ صفحه 41]
ابن خلكان می گوید:
احد الائمة الاثنی عشر علی مذهب الامامیه و كان من سادات اهل البیت و لقب بالصادق لصدقه فی مقالته و فضله اشهر من ان یذكر.
و كان تلمیذه ابوموسی جابر بن حیان الصوفی الطرطوسی قد الف كتابا یشتمل علی الف ورقه یتضمن رسائل جعفرالصادق و هی خمسمائه رسالة. [3] .
یكی از ائمه دوازده گانه كه مذهب شیعه بر آراء او است و از سادات اهل بیت و ملقب به صادق است برای آنكه او هر چه گفته راست و درست و منطبق بر حق بوده و در فضیلت علمی و اخلاقی مشهورتر از آن است كه ذكر شود از شاگردان جعفر بن محمد الصادق جابر بن حیان طرطوسی است كه كتابی شامل هزار ورق متضمن بر تقریرات جعفرصادق علیه السلام نوشته كه بیش از پانصد رساله است.
مؤمن بن حسن مؤمن مصری معروف به بشبلنجی (از قرای مصر است) متولد 1250 می نویسد. [4] .
«و مناقبه كثیرة تكاد تفوت حدالحاسب و یحارفی انواعها فهم الیقظ الكاتب»
مناقب جعفر بن محمد بیش از آن است كه محاسبی بتواند آن را شماره كند و یا در اقیانوس متلاطم علم و دانش او غوص نماید هر كسی در این میدان قدم نهاده افهام و مشاعرش قبل از نیل به مقصد خسته و فرسوده گشته و به خواب رفته است.
ابن قتیبه در ادب الكاتب می نویسد:
و كتاب الجفر كتبه الامام جعفرالصادق ابن محمدالباقر فیه كل ما یحتاجون الی علمه الی یوم القیمه.
و ابوالعلای مصری اشاره بدان كرده چنین گوید:
لقد عجبوا لآل البیت لما
اتا هم علمهم فی جلد جفر
فمرآت المنجم و هی صغری
تربه كل عامرة و قفر
محمد بن علی الصبان شافعی حنفی مصری می نویسد:
[ صفحه 42]
«و اما جعفرالصادق فكان اماما - نبیلا - و كان مجاب الدعوة اذا سئل شیئا لا یتم قوله الا و هو بین یدیه. [5] .
امام جعفرالصادق پیشوای بزرگواری بود مستجاب الدعوه هرگاه از خداوند چیزی می خواست هنوز مسئلتش تمام نشده بود كه آنچه می خواست در كنارش حاضر می شد.
ابوالمواهب عبدالوهاب بن احمد بن علی انصاری شافعی مصری معروف به شعرانی متوفی در قاهره سال 911 می نویسد:
«و كان سلام الله علیه اذا احتاج الی شیی ء قال یا رباه انا احتاج الی كذا فما یستتم دعائه الا و ذلك الشیی ء بجنبه موضوع» [6] .
امام جعفرصادق علیه السلام هر وقت نیازی به چیزی پیدا می كرد عرض می كرد پروردگارا من محتاج به فلان چیزم هنوز دعایش تمام نشده آن چیز در كنارش نهفته بود.
ابوالمظفر شمس الدین یوسف بن قزغلی واعظ شهیر حنفی معروف به سبط ابن جوزی متولد سال 582 متوفی 654 جمادی الاولی می نویسد:
قال علماء السیر قد اشتغل بالعباده عن طلب الرئاسه. [7] .
و من مكارم اخلاقه ما ذكره الزمخشری انه رجب به و قضی له حاجته مع علما بحاله و وعظه علی وجه التعریض و هذا من اخلاق الانبیاء. [8] .
كمال الدین محمد بن طلحه شافعی متوفی 654 می نویسد:
و هو من عظماء اهل بیت و ساداتهم ذو علوم جمه و عبادة موفره - و اوراد متواصله و زهادة بینه و تلاوة كثیرة - یتبع معانی القرآن الكریم و یستخرج من بحره جواهره و یستنج عجائبه و یقسم اوقاته علی انواع الطاعات بحیث یحاسب علیها نفسه. رؤیته تذكر الاخرة - و استماع حدیثه یزهد فی الدنیا و الاقتداء بهدیه یورث الجنه - نور قسماته شاهدانه من سلالة النبوه و طهارة افعاله تصدع بانه من ذریة الرساله.
و قال اما مناقبه و صفاته فكاد نفوت عدد الحصر و یحار فی انواعها فهم الیقظ الباصر حتی انه من كثیر علومه المفاوضه علی قلبه من سجال التقوی صارت الاحكام التی لا تدرك عللها والعلوم التی تقصر الافهام بحكمها - تضاف الیه و تروی عنه. [9] .
[ صفحه 43]
(حضرت) جعفر بن محمد علیه السلام از بزرگان اهل بیت و سادات و علماء خاندان رسالت است او دارای عبادات وافر و اذكار و اوراد دامنه دار و پارسائی و تقوی روشن بود قرآن را دائما تلاوت و تعلیم می كرد و معانی آن را عملا می آموخت.
از تلاطم دریای مواج علم و دانش او جواهری پربها بیرون می ریخت و عجایب علوم نتیجه افاضات علمی او بود - اوقاتش را به انواع عبادت و طاعت تقسیم كرده بود چنان حساب نفس خود را داشت - دیدارش آدمی را به اندیشه آخرت می انداخت و شنیدن احادیث و اخبار درس او پرهیزكاری در این دنیا به وجود می آورد.
پیروی از راهنمائی او موجب رستگاری می شد - بهشت میراث رهبری او است پرتو انوار فیوضاتش شاهد بر درون صاف و علم بی پایانش بود - او از سلاله ی نبوت و خاندان طهارت بود كردارش مانند گفتارش نشان می داد كه از ذراری دودمان رسالت است.
او در مناقب و صفات و سجایا دریائی است بی مرز و بوم كه عدد برای شماره آن قاصر و نارسا و حرارت درونی برای اظهار آن سر دو خفته است.
او از كثرت علم و دانش مفاوضه می كرد علم را با فضیلت اخلاقی به هم آمیخته بود و این از سجایای نفسانی انبیا است - بیان و علل احكام او اسرارآمیز و علوم و دانش او به قدری رفیع است كه همای افهام و مشاعر بشری نمی تواند به بام آن پرواز كند او بود كه از پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم روایت می كرد و خود مبین قانون و قاضی و مجری بود.
شهاب الدین احمد بن حجر الهیثمی مكی می نویسد:
و نقل الناس عنه من العلوم ن سارت به الركبان و انتشر صیته فی جمیع البلدان. [10] .
صیت دانش امام جعفرصادق علیه السلام در اكناف عالم طنین انداز شد و سیل روایات و اخبارش تمام كشورهای اسلامی را فراگرفت و جهان اسلامیت كه آن روز اكثریت دنیای مسكونی بشر را گرفته بود به اعلمیت و افقهیت او اعتراف داشت.
بسیاری دیگر از علماء اعلام و ائم اربعه سنت و جماعت و از مستشرقین و نویسندگان خارجی و حتی از نواصب و دشمنان او به بحر متلاطم علم و دانش او اعتراف كرده اند كه چون
[ صفحه 44]
ضیق صفحات ما اجازه نمی دهد به نام برخی دیگر اشاره و خاتمه می دهیم. [11] .
[1] ميزان الاعتدال ص 192 ج1.
[2] تهذيت الاسماء و اللغات ص 149 ج 1.
[3] ابن خلكان متولد اربل نزديك موصل و متوفي به دمشق سنه 681 - طبقات شافعيه ص 14 ج 5 فوات الوفيات ص 55 ج 1 - حسن الماضره ي سيوطي ص 267 ج 1 - معجم المطبوعات ص 98 ج.
[4] نور الابصار ص 361.
[5] اسعاف الراغلين در حاشيه نور الابصار ص 208.
[6] لواقح الانوار و معجم المطبوعات ص 126 ج 1.
[7] تذكره خواص الامه ابن جوزي ص 192.
[8] ربيع الابرار زمخشري.
[9] مطالب السئول ص 81.
[10] صواعق المحرقه ابن حجر ص.
[11] شيخ سليمان بن ابراهيم شبلنجي معروف به خواجه كلان در ينابيع الموده چاپ اسلامبول ص 380 حافظ ابونعيم اصفهاني متوفي 430 در حلية الاولياء ص 293 ج 3 خطيب بغدادي در تاريخ بغداد ص 80 ج 14 - نورالدين علي بن محمد بن صباغ مالكي متولد سنه 874 متوفي 855 در فصول المهمه ص - سخاوي درالضوء اللامع ص 283 ج 2 - محمدامين بغدادي سويدي در سبائك الذهب ص 72 - نسابه شهير جمال الدين احمد بن علي الداودي حسني متوفي 882 در عمدة الطالب ص 184 - ابوالفتح محمد بن ابي القاسم اشعري متوفي 458 در الملل و النحل ص ابومحمد عبدالله.